Powiat wrocławski, gmina Mietków

(nazwa niemiecka: Gross Mohnau, Kreis Schweidnitz)

 

Rys historyczny i stan obecny

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1193r. W dokumencie z 1290r. wymieniony został komes Thymo z Maniowa. Następnie ze źródeł z lat 1301-1305 znamy rycerza Przecława z Manov. Przed 1315r. miejscowość przeszła w ręce Kiliana von Haugwitz. W szesnastym stuleciu wioska należała do rodziny von Schindel, między innymi Krzysztofa (zm.1551r.) i Hansa (zm.1590r.). Na przełomie XVI i XVII wieku właścicielem Maniowa Wielkiego był Abraham Purschnitz. Kolejnymi posiadaczami miejscowości byli Krzysztof von Borschnitz (początek XVII w.) i jego krewniak Aberham von Borschnitz (zm.1652r.). W 1824r. majątek w Maniowie Wielkim nabył Johann Gottlob Pohl (ur.1789r., zm.1851r.), małżonek Christiane Sophie z domu Mündner (ur.1793r., zm.1856r.). Posiadłość odziedziczył ich syn Hermann Pohl (ur.1821r., zm.1891r.). Hermann Pohl senior z małżeństwa z Clarą z domu Stund miał trójkę dzieci: synów Hermanna juniora i Ferdinanda (ur.1859r., zm.1890r.) oraz córkę Margarete (ur.1856r., zm.1926r.). Dziedzicem dóbr w Maniowie Wielkim został najstarszy syn Hermann junior (ur.1856r., zm.1936r.). W 1937r. właścicielem majątku był Friedrich Wilhelm Pohl-Grund. Posiadłość liczyła 384,6ha, w tym 325,4ha pół uprawnych, 25,9ha łąk, 1,3ha pastwisk, 23ha lasów, 4,7ha parku i ogrodu, a także 4,3ha dróg i podwórzy gospodarczych. Pałac w Maniowie Wielkim został uszkodzony w trakcie walk w 1945 roku. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek rodziny Pohl przeszedł na własność państwa polskiego. Pałac nigdy nie został wyremontowany i z czasem popadał w coraz większą ruinę. Jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku budowla posiadała trzy charakterystyczne szczyty, z których do dziś przetrwał tylko jeden. Obecnie ruiny pałacu nie są zabezpieczone przed wejściem, na miejscu trudno określić ich stan własnościowy.

 

Pałac

Pierwotnie renesansowy dwór zbudowany w XVI wieku. W kolejnych stuleciach wielokrotnie przebudowywany i powiększany. Ostateczną formę pałacu uzyskał w 1893 roku. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, był dwu- i trzykondygnacyjny, posiadał użytkowe poddasze, które nakrywał dach mansardowy z lukarnami.  W centralnej części ośmioosiowej elewacji południowej znajdował się potężny, dwukondygnacyjny szczyt. Na osi elewacji północnej zachował się wydatny ryzalit, zwieńczony obecnie jedynym zachowanym szczytem. W szczycie ozdobny skrót H.P. nawiązujący do Hermanna Pohla właściciela pałacu pod koniec XIX wieku, który przeprowadził jego ostatnią przebudowę. Do chwili obecnej z rezydencji przetrwały przede wszystkim mury obwodowe i część ścianek działowych. Elewacje zachowały ślady dawnych zdobień w postaci boniowanych naroży i obramowań części otworów okiennych. W zrujnowanych wnętrz można natrafić na ślady renesansowej kamieniarki. Do ruin pałacu przylega zaniedbany park krajobrazowy. W pobliżu znajdują się pochodzące z początku XIX wieku zabudowania gospodarcze dawnego folwarku.

 

Zabytki w Maniowie Wielkim

Do rejestru zabytków w Maniowie Wielkim wpisano kościół filialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP (20.08.1966r., nr rej.: 1796) oraz folwark (22.08.1966r., nr rej.: 1797): stajnia, obora, spichrz.

 

Informacje praktyczne i dojazd

Dojazd komunikacją publiczną do Maniowa Wielkiego zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące z Maniowa i Wrocławia. Ze względu na problemy ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Kąty Wrocławskie, a następnie lokalnymi drogami przez Kilianów, Piławę, Milin i Proszkowice. Pozostałości folwarku, ruiny pałacu oraz park znajdują się w południowo-zachodniej części wioski, na prawo od drogi z Proszkowic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 200 km. Samochód można zaparkować obok ruin zabytku.

 

Damian Dąbrowski,

Czerwiec 2012 r.

 

Joomla templates by a4joomla