Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Gurkau, Kreis Guhrau)
Zabytki w Górce Wąsoskiej
Do rejestru zabytków w Górce Wąsoskiej został wpisany zespół pałacowo-folwarczny (nr rej.: A/3736/1171 z 8.08.1990r.): pałac, oficyna pałacowa (nr 11a), park krajobrazowy, brama wjazdowa, zabudowania zespołu folwarcznego: dom mieszkalny, obora, stodoła. Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. cmentarz poewangelicki i kilka domów mieszkalnych.
Miejscowość wzmiankowano w 1504 roku jako Gorke. Majątek w Górce należał m.in. do rodów von Wedell, von Gillern, von Matuschka, von Ravenstein. Od około 1902 roku do końca II wojny światowej dobra znajdowały się w rękach przedstawicieli rodziny von Mauve zwany von Schmidt. W 1937 roku właścicielką włości była Pani Ruth von Waldow, z domu Mauve zwana von Schmidt. Funkcję generalnego pełnomocnika pełnił Christoph von Waldow, kapitan w stanie spoczynku, a jako inspektora zatrudniano Plottnika z Bełcza Małego. Posiadłość Górka liczyła ledwie 86,5ha, w tym 76,5ha pól uprawnych, 4ha łąk, 5ha parku, 1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Znacznie większy majątek znajdował się we wspomnianym Bełczu Małym, również będącym własnością Ruth von Waldow, z domu Mauve. Właścicielka posiadała udziały w cukrowni w Górze. Na folwarkach prowadzono hodowlę czerwonego bydła nizinnego i trzody chlewnej. Uprawiano buraki cukrowe i ziemniaki.
Pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/868359,foto.html?idEntity=512345 (dostęp: 10.01.2023r.)
Pałac zbudowany pod koniec XVIII wieku. Obecny kształt uzyskał w skutek przebudowy na przełomie XIX i XX wieku. Po zakończeniu II wojny światowej majątek należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego. W pałacu urządzono m.in. biura, mieszkania dla pracowników sezonowych, stołówkę, przedszkole. Od 1973 roku w zabytku działało Państwowe Pogotowie Opiekuńcze. Stan zachowania rezydencji był dobry. W 1977 roku na poddaszu pałacu wybuchł pożar. Doszło do zniszczenia dachu i stopów. W kolejnych dekadach budynek zarządzany przez PGR, a następnie rządowe agencje rolne zmieniał się w ruinę. Obecnie zniszczony zabytek jest własnością prywatną. Budowla dwuskrzydłowa, na planie litery „L”, dwukondygnacyjna. Stosunkowo prostą bryłę urozmaicają narożna baszta, portyk kolumnowy przed jednym z wejść oraz w usytuowany w bocznej elewacji półkolisty ganek poprzedzony rozbudowanymi schodami. Do pałacu przylega rozległy park, oczyszczony z samosiejek i podszytu oraz użytkowane zabudowania dawnego folwarku.
Górka Wąsoska położona jest około 16 kilometrów na południowy-wschód od Góry. Z miasta powiatowego najkrótszy dojazd drogami lokalnymi przez Kłodę Górowską, Ślubów, Cieszkowice. Dawny zespół pałacowo-folwarczny wraz z parkiem stanowią większość powierzchni miejscowości. Dokładna lokalizacja zrujnowanego pałacu:
51.57777448789757, 16.68388436053084
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2023r.
