Powiat złotoryjski, gmina Świerzawa
(nazwa niemiecka Röversdorf Ober, Kreis Schönau)
Zabytki w Sędziszowej
Najważniejsze obiekty Sędziszowej objęte zostały ochroną konserwatorską. Dwór z wieżą mieszkalną wpisano do rejestru zabytków pod numerem A/3370/577 decyzją z dnia 18 marca 1959 roku. Tego samego dnia do rejestru wpisano ruiny kościoła pw. św. Katarzyny pod numerem A/2399/576. Ochroną objęto również historyczny układ przestrzenny wsi jako obszar zabytkowy. Pozostałe elementy zespołu dworsko-folwarcznego, w tym oficyna, spichlerz, stodoła oraz budynki gospodarcze, figurują w ewidencji zabytków jako integralne części założenia.
Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy w 1268 roku. Najstarszym i najcenniejszym elementem dziedzictwa Sędziszowej jest zespół dworsko-folwarczny zlokalizowany przy obecnej ulicy Polnej, którego centralnym punktem jest dwór z wieżą mieszkalną. Najstarsza faza tego założenia sięga XIV wieku, kiedy wzniesiono kamienną, gotycką wieżę rycerską o funkcjach mieszkalno-obronnych. Do dziś zachowały się elementy tej fazy, takie jak pierwotne sklepienia piwnic, maswerkowe obramienia okienne oraz ostrołukowy portal wejściowy. Wieża pełniła funkcję rezydencji i punktu kontroli nad okolicznymi dobrami, a jej usytuowanie w obniżeniu terenu, z dostępem do fosy i mostu, wzmacniało walory obronne założenia.
Na przełomie XVI i XVII wieku, w okresie rozwoju nowożytnej siedziby ziemiańskiej, nastąpiła zasadnicza rozbudowa obiektu. Około 1603 roku do wieży dobudowano skrzydła mieszkalne, tworząc wieloczłonowy dwór z wewnętrznym dziedzińcem. W portalu głównym umieszczono datę przebudowy oraz herby dawnych właścicieli, co potwierdza reprezentacyjny charakter założenia. W kolejnych stuleciach dwór był kilkakrotnie przebudowywany, zwłaszcza w XVIII i XIX wieku, kiedy nadano mu bardziej rezydencjonalny charakter, przekształcono wnętrza oraz zmieniono układ dachów i części elewacji, przy jednoczesnym zachowaniu średniowiecznej wieży. W XIX wieku majątek należał do rodu von Hoffmann. W 1845 r. w Sędziszowej wzmiankowano barona Karla Augusta Bernharda von Hoffmann, pełniącego funkcję deputowanego powiatowego oraz komisarza dystryktu policyjnego. Po jego śmierci około 1858 r. włości otrzymał w spadku Deodat von Hoffmann, kapitan w stanie spoczynku, w latach 1857-1892 starosta powiatu świerzawskiego. Następnie na początku XX wieku majątkiem zarządzał Otto von Hoffmann. W 1909 r. roku dobra nabył Paul Kühn. W rękach jego spadkobierców pozostały do końca drugiej wojny światowej. W 1945 r. w majątku stacjonowali żołnierze radzieccy. Doprowadziło to do dewastacji zabudowań, w tym rezydencji. Obiekt w 1958 r. przekazano w zarząd Gminnej Radzie Narodowej w Świerzawie. Przez kilka lat pozostawał nieużytkowany i ulegał dalszej dewastacji. W 1962 r. rozpoczęto remont kapitalny dworu. Został on przeprowadzony sposobem gospodarczym przez miejscową brygadę remontowo-budowlaną. Od tego czasu do dziś część pomieszczeń pełni funkcje biurowe. W zabytku funkcjonuje m.in. Zarząd Lokali Gminnych w Świerzawie. Przy odrobinie szczęścia część pomieszczeń dworu można zwiedzić.
Integralną częścią majątku był rozległy zespół folwarczny, obejmujący oficynę dworską, spichlerz, stodołę oraz budynki inwentarskie, takie jak obory i chlewnie. Zabudowa ta pełniła funkcję zaplecza gospodarczego dworu i była ściśle związana z rolniczym charakterem majątku. W XX wieku część zabudowy zmieniła swoje pierwotne funkcje, zachowując jednak czytelność historycznego układu.
Dwór w 2020 roku
Sędziszowa położona jest około 15 kilometrów na południe od Złotoryi. Dojazd z miasta powiatowego zapewnia droga wojewódzka nr 328, prowadząca przez Sędziszową w kierunku Świerzawy. Zespół dworsko-folwarczny znajduje się na południowym krańcu wioski, przy ulicy Polnej. Dokładna lokalizacja rezydencji: 51.01875005618662, 15.883724500801556
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2025 r.
Stan dworu w 2022 roku
