Powiat świdnicki, gmina Marcinowice
(nazwa niemiecka Qualkau, Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Chwałkowie
Do rejestru zabytków w Chwałkowie został wpisany zespół pałacowy, 2 poł. XIX w.:
- pałac, nr rej.: A/4045/759/WŁ z 8.11.1980r.
- park, nr rej.: A/4044/758/WŁ z 8.11.1980r.
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. oficynę mieszkalną w zespole pałacowym (obecnie dom mieszkalny), trzy budynki gospodarcze oraz bramę i ogrodzenie zespołu pałacowego.
W 1150 roku Chwałków wzmiankowano jako Villa falkonis, a w 1223 roku pod nazwą Falkou. Przez większość historii wioska stanowiła własność klasztoru kanoników regularnych św. Augusta na Piasku we Wrocławiu. W 1785 roku w Chwałkowie znajdował się folwark oraz 3 młyny wodne. W 1810 roku podobnie jak inne dobra kościelne w Królestwie Prus majątek wrocławskich augustianów został sekularyzowany. Przed 1830 rokiem posiadłość w Chwałkowie nabył rotmistrz dr Huseland. W 1830 roku w wiosce wzmiankowano folwark, dwa młyny wodne, wiatrak oraz cegielnię. W 1845 roku majątek należał do spadkobierców rotmistrza von Huselanda. W opisie Chwałkowa wymieniono folwark, pańską owczarnię z hodowlą 400 owiec merynosów, 3 młyny wodne oraz cegielnię, związaną z dominium. W kolejnych latach następowały częste zmiany właścicieli majątku. W Chwałkowie wzmiankowano: Roenischa (1856, 1858r.), von Liebermanna (1861r.), Gräbscha (1866r.), Franza Radlera (1872, 1875/76r.). Na przełomie 1875 i 1876 roku posiadłość zakupił August Steinbrich. Odtąd przez pół wieku włości były związane z jego rodziną. Pomiędzy 1886 a 1894 rokiem majątek otrzymał w spadku Gustav Steinbricht. Posiadłość liczyła 172ha, w tym 136ha pól uprawnych, 15ha łąk, 13ha lasów, 8ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W kolejnych latach Gustav Steinbricht powiększał swój majątek i w 1912 roku jego powierzchnia wynosiła 253ha, w tym 192ha pól uprawnych, 21ha łąk, 32ha lasów, 8ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Gustav Steinbricht zmarł po 1921 roku. Jego rodzina około 1926 roku sprzedała dobra porucznikowi w stanie spoczynku dr Martinowi Knopf. Włości w rękach dr Martina Knopfa pozostały przynajmniej do 1937 roku. W przededniu drugiej wojny światowej majątek liczył 216ha, w tym 172ha pól uprawnych, 11ha łąk, 10ha pastwisk, 15ha lasów, 8ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po 1945 roku folwark wraz z pałacem przejęło państwo polskie. Zabudowania przez wiele lat należały do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Szczepanowie. Dawną rezydencję zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. W 1978 roku przeprowadzono remont pałacu. Obecnie zabytek w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Jeszcze w pierwszej dekadzie obecnego stulecia pałac był zaniedbany. Około 2012 roku przeprowadzono generalny remont budynku, obejmujący m.in. wymianę dachu i odnowienie elewacji.
Folwark w Chwałkowie wzmiankowano w 1785, 1830 i 1845 roku. Pod rządami wrocławskich augustianów przy folwarku być może istniała jakaś siedziba zarządcy gospodarstwa. Istniejący do dziś pałac ufundował zapewne dr Huseland w latach 30. XIX wieku. W drugiej połowie dziewiętnastego stulecia zapewne rodzina Steinbricht założyła przy rezydencji park. W latach 1895-1898 Gustav Steinbricht powiększył siedzibę o parterowe dobudówki.
Pałac murowany na rzucie prostokąta, podpiwniczony, piętrowy, nakryty dachem dwuspadowym z naczółkami. Elewacje o cechach klasycystycznych, z narożnymi lizenami, gzymsem między kondygnacjami, gzymsem wieńczącym i nadokiennikami. Fasada siedmioosiowa, z centralnym płytkim ryzalitem zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Wejście główne poprzedza arkadowy ganek, z tarasem u góry. W elewacji tylnej (południowej) parterowe przybudówki z dodatkowym wejściem do budynku. Układ wnętrz dwutraktowy, z centralną sienią.
Chwałków położony jest około 18 kilometrów na północny-wschód od Świdnicy. Z miasta dojazd drogą krajową nr 35 w kierunku Wrocławia, aż do miejscowości Strzelce, skąd lokalna droga prowadzi do Chwałkowa. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się we wschodniej części miejscowości, na północ od drogi Sobótka – Biała. Fasada pałacu skierowana jest na dawny dziedziniec folwarczny. Obecnie jedynie część zabudowań gospodarczych jest użytkowana, pozostałe zostały zrujnowane. Od południa i wschodu do rezydencji przylega niewielki park. Dokładny adres: Chwałków nr 25.
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2019r.
