Powiat polkowicki, miasto i gmina
(nazwa niemiecka: Kotzenau, Kreis Lüben)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1284 roku. Chocianów początkowo wchodził w skład dóbr książąt wrocławskich. W 1297 roku książę świdnicki Bolko I Surowy ufundował w Chocianowie zamek. Na przełomie XIII i XIV wieku wioska wraz z warownią przeszła na własność książąt legnickich. W 1444 roku księżna Elżbieta, wdowa po księciu legnickim Ludwiku II, przekazała Chocianów wraz z zamkiem jako lenno rycerzom Christophowi i Nickolausowi von Dornheim. W 1507 roku właścicielem dóbr był Georg von Schelendorf. Jedenaście lat później majątek nabył Christoph von Schkopp. W 1580 roku Chocianów należał do Hansa von Soran. Następnymi właścicielami miejscowości i zamku byli: Jakub von Schoenaich (w latach 1584-1587), Friedrich Assmann von Nostiz (od 1587r.) i Sigmund von Nostiz. W 1613r. Sigmund von Nostiz sprzedał majątek Hiobowi Aleksandrowi von Stosch. W 1616r. po śmierci Hioba Aleksandra dobra chocianowskie odziedziczył jego najstarszy syn Hans Georg von Stosch (zm.1653r.). Kolejnymi właścicielami majątku z rodziny von Stosch byli: Wolf Aleksander (zm.1682r.), Dawid Aleksander (zm.1682r.), wdowa Katarzyna z domu von Kottwitz, Balthazar Friedrich. W 1723 r. Balthazar Friedrich von Stosch sprzedał rodzinne włości hrabiemu Heinrichowi Gottlobowi von Roedern. Odtąd posiadłością zarządzał Melchior Gottlob von Roedern (ur.1700r.), syn hrabiego Heinricha Gottloba. W 1734r. po śmierci Melchiora Gottloba Chocianów odziedziczył jego brat hrabia Karl Albrecht von Roedern (zm.1766r.). Hrabia Karl Albrecht nie doczekał się potomstwa i po jego śmierci majątek w spadku otrzymał Wilhelm Christoph Gottlob, Burggraf zu Dohna-Schlodien, syn Wilhelma Alexandra zu Dohna-Schlodien i Henriette Sophie Elizabeth z domu von Roedern (ur.1694r., zm.1760r.), córki Heinricha Gottloba. W rękach rodziny zu Dohna-Schlodien posiadłość pozostała do 1945 roku. W 1787r. zmarł Wilhelm Christoph Gottlob i kolejnym właścicielem Chocianowa został jego syn Wilhelm August Gottlob, Burggraf zu Dohna-Schlodien (ur.1769r., zm.1837r.). Następnie dobra dziedziczyli: Wilhelm Hermann Albrecht (ur.1809r., zm.1872r.), syn Wilhelma Augusta i Wilhelm Karl Hannibal Vincenz (ur.1841r., zm.1925r.), syn Wilhelma Hermanna. Hermann Hannibal Willy Adolf (ur.1870r.), najstarszy syn Wilhelma Karla Hannibala zginął w czasie pierwszej wojny światowej (15.09.1915r.). Po śmierci dziadka ostatnim właścicielem posiadłości z rodu zu Dohna-Schlodien został w 1925 roku Wilhelm Hans Hermann Hannibal Richard (ur.1907r., zm.1945r.). Po zakończeniu drugiej wojny światowej dobra zostały przejęte przez państwo polskie.
Pałac
Pierwotnie zamek zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku, przebudowywany w początkach piętnastego stulecia. Warownię po 1599 roku przekształcono w renesansowy dwór. Wreszcie w latach 1728-1732 Melchior Gottlob von Redern ufundował istniejący do dziś barokowy pałac, zbudowany z wykorzystaniem murów wcześniejszej rezydencji. Pałac został częściowo uszkodzony w 1945 roku. W czasach Polski Ludowej prowadzono w budynku kilkukrotnie prace zabezpieczające (m.in. 1959r., lata 1965-1966), jednak zabytek nie został wyremontowany. Obecnie pałac jest własnością prywatną, rezydencję zabezpieczono przed wejściem.
Pałac w Chocianowie to budowla murowana, potynkowana, założona na planie zbliżonym do kwadratu, składająca się z czterech skrzydeł rozłożonych wokół małego wewnętrznego dziedzińca i kwadratowej wieży górującej nad resztą obiektu. Skrzydła podpiwniczone, dwukondygnacyjne. Fasada dziewięcioosiowa z centralnym ryzalitem z głównym wejściem ozdobionym balkonowym portalem. Elewacje dzielone pilastrami jońskimi wielkiego porządku. Nad częścią otworów okiennych ozdobne nadokienniki. We wnętrzach przekształconych w XIX i XX wieku przetrwały fragmenty dekoracji barokowych i rokokowych.
W otoczeniu pałacu zachowane dawne oficyny oraz ogród ozdobny i park krajobrazowy.
Zabytki w Chocianowie
Do rejestru zabytków w Chocianowie wpisano układ urbanistyczny (25.11.1956r., nr rej.: 378; wypis z księgi rejestru); kościół pomocniczy p.w. św. Józefa Oblubieńca (27.01.1966r., nr rej.: 1509); cmentarz ewangelicki, obecnie komunalny (28.12.1987r., nr rej.: 743/L); zespół pałacowy: pałac (28.04.1950r., nr rej.: 215 i 13.11.1956r., nr rej.: 340), pawilon parkowy (17.08.1998r., nr rej.: 1064/L), park (31.05.1956r., nr rej.: 182 i 22.09.1976r., nr rej.: 479/L).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Chocianowa zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Lubina, Polkowic, Trzebnicy, Wrocławia i Żar. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Lubin. Do miasta można między innymi dotrzeć autobusami z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Zgorzelca do węzła Budziwojów, a następnie DK328 prowadzącą przez Chojnów do Chocianowa. Odległość: z Gliwic w jedną stronę ponad 265km. Zespół pałacowo-parkowy znajduje się w południowej części Chocianowa, na prawo od DK331 (ul. Parkowa). Na miejscu raczej nie ma problemu z zaparkowaniem samochodu.
Damian Dąbrowski,
Luty 2013 r.
