Powiat wrocławski, miasto Wrocław
(nazwa niemiecka Breslau, Kreis Breslau)
Najstarszy zamek na terenie Wrocławia powstał na wyspie zwanej Ostrowem Tumskim. Pierwotnie w tym miejscu znajdował się gród z podgrodziem. Około 1000 roku w ich sąsiedztwie zbudowano pierwszą katedrę oraz dwór biskupi. Między XII a XIII wiekiem w otoczeniu wałów drewniano-ziemnych ufundowano kolejne zabudowania, w tym pałac książęcy i osiemnastoboczną kaplicę. Za rządów księcia Henryka III w połowie XIII wieku drewniane obwałowania zastąpiono ceglanymi murami. Kolejne przekształcenia założenia miały miejsce w latach 1270-1290 z inicjatywy księcia Henryka IV Probusa. Wzniesiono nową kaplicę i kolejne zabudowania pałacu książęcego, mury otaczające założenie wzmocniono basztami. Z czasem coraz większą rolę na terenie Ostrowa Tumskiego odgrywało duchowieństwo. W XIV wieku zamek książęcy był używany sporadycznie, a ostatni dokument wystawiono w nim w 1311 roku. Zamek składał się przynajmniej z donżonu, palatium oraz kaplicy. Relikty zamku znajdują się obecnie w murach budynku przy ulicy św. Marcina nr 12 oraz na terenie Domu Notre Dame. Jedynym zachowanym budynkiem książęcego założenia jest kościół p.w. św. Marcina, wybudowany w latach 80-tych XIII wieku, w miejscu starszej kaplicy. Do 1368 roku kościół należał do opactwa ołbińskiego. W okresie międzywojennym w budynku odprawiano msze w języku polskim. W czasie drugiej wojny światowej budowla została w znacznym stopniu zniszczona. Kościół odbudowano w latach 1957-1960 w zmienionej formie, starając się nawiązać do średniowiecznej historii budynku. Teren na zachód od kościoła przekształcono, wyrównano i postawiono w nim pomnik papieża Jana XXIII. Podczas prac konserwatorskich prowadzonych w latach 1949-1974 wyeksponowano relikty muru obwodowego zamku oraz fundamenty pałacu z XIII wieku.
Ostrów Tumski znajduje się w samym centrum Wrocławia. Przez teren dawnego zamku obecnie przebiega ulica Świętego Marcina. Dokładna lokalizacja kościoła będącego pozostałością średniowiecznego założenia:
51.11552117631018, 17.042888235205506
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2023r.
