Powiat oleśnicki, gmina Dziadowa Kłoda
(nazwa niemiecka: Nieder Stradam, Kreis Groß Wartenberg)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1305r.
W dokumencie z 1310r. jednym ze świadków był Walther de Stradano, być może właściciel Stradomi. W 1402r. wzmiankowano braci Nikolausa i Jakoba Ingeram ze Stradomi. Według części historyków miejscowość była siedzibą rodową rodziny Oderwolff. Prawdopodobnie w rękach tego rodu wioska znajdowała się od 1483 roku, kiedy to w dokumentach pojawił się Stanisław Dziatkowski. Jego krewny, Nikolaus Dziatkowski, w 1508r. występuje już również pod nazwiskiem von Oderwolff, które z czasem przyjęła cała rodzina. W 1562 i 1566r. właścicielem Stradomi Dolnej był Adam von Oderwolff. Następnie rodzina von Oderwolff podzieliła miejscowość na trzy działy. Od 1620r. właścicielem jednego z nich był Kaspar von Dresky. Następnie ten majątek przeszedł na Kaspra von Jałowski (1632r.) i Georga Wenzla von Jaratschowskiego (1647r.). W XVII w. w Dolnej Stradomi wydzielono kolejne działy: Buchwitzki (późniejsza Nowa Stradomia), Borschnitzki, Siegroth. W tym czasie majątki w miejscowości należały między innymi do rodzin von Reibnitz, von Frankenberg, von Dresky, von Borschnitz, von Dyrhn i von Siegroth. Baron Hans Georg von Dyhrn und Schönau, od 1687r. właściciel majątku Borschnitzki do 1715r. wykupił pozostałe posiadłości i ponownie zjednoczył miejscowość. W 1729r. Stradomię Dolną odziedziczył jego syn baron Just Siegmund von Dyhrn (zm.1762r.). Kolejnym właścicielem dóbr był w latach 1762-1799 Ernst Konrad Siegmund von Dyhrn. Po jego śmierci majątek Buchwitzki (Stradomia Nowa) kupił Just Konrad von Klinggräff, a pozostałe posiadłości otrzymała Julia Amalia von Bossa z domu von Dyhrn. W XIX w. właścicielem majątku w Stradomi Dolnej często się zmieniali. Po 1830r. spadkobiercy Julii Amalii von Bossa sprzedali dobra Paulinie Sophii Wilhelminie von Sack z domu von Frankenberg. Następnymi właścicielami majątku byli: w latach 1838-1846 Heinrich Möcke, w latach 1846-1854 Wilhelm Fausac, od 1854 do 1866r. Samuel Guttmann. W 1866r. posiadłość w Stradomi Dolnej nabył Adolf Gröger z Wrocławia. W rękach jego rodziny dobra pozostały do końca drugiej wojny światowej. W 1902r. właścicielem majątku o powierzchni 668ha był Richard Gröger. W 1930r. dobra liczące 593ha należały do Reinholda Gröger. W czasach Polski Ludowej posiadłość została znacjonalizowana. Obecnie dawny folwark stanowi własność prywatną, część budynków gospodarczych jest użytkowana. Dwór pełni funkcje mieszkalne, można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Przy dworze przetrwało niewielkie zadrzewienie, jednak prawdopodobnie nie jest to dawny park krajobrazowy.
Dwór
Obecny neoklasycystyczny dwór w Stradomi Dolnej został zbudowany przez rodzinę Gröger w 1922 roku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z lukarnami. Fasada dziewięcioosiowa, z centralnym piętrowym pozornym ryzalitem zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. W ryzalicie na osi budynku mieści się główne wejście poprzedzone niewielkim tarasem ze schodami. W centralnej części elewacji ogrodowej wystawka, z oknem zamkniętym półkoliście. Elewacje o skromnej dekoracji, ryzalit dzielony pilastrami, naroża budynku zaakcentowane boniowaniem, otwory okienne w prostokątnych obramowaniach, nad oknami parteru proste gzymsy. Wnętrza niedostępne, prawdopodobnie na osi budynku zlokalizowano sień i klatkę schodową.
Zabytki w Stradomi Dolnej
Do rejestru zabytków w Stradomi Dolnej wpisano zespół pałacowy „Stradomia Nowa” (25.02.1998r., nr rej.: 748/A): pałac, park.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do centrum Stradomi Dolnej zapewniają autobusy PKS kursujące z Sycowa. Niestety jeżdżą one dość rzadko. Ewentualnie można skorzystać z przystanku Stradomia D-8, na którym zatrzymują się również między innymi autobusy z Oleśnicy i Wrocławia. Z Górnego Śląska najlepiej wybrać wariant dojazdu z przesiadką we Wrocławiu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK403 i DK39 do Brzegu i dalej DK39 do Namysłowa. Z Namysłowa najlepiej wyjechać ul. Sycowską prowadzącą do Smarchowic Małych. Ze Smarchowic do Stradomi Dolnej można dotrzeć drogami lokalnymi przez Jakubowice, Idzikowice, Pawłowice Namysłowskie, Wygodę, Dalborowice i Dziadową Kłodę. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 190 km. W pobliżu dworu nie ma dobrego miejsca do zaparkowania samochodu, pojazd trzeba zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2011 r.