Powiat trzebnicki, gmina Wisznia Mała

(nazwa niemiecka: Machnitz, Kreis Trebnitz)

 

 

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1208 roku. W dokumencie z 1259 roku wioska pojawiła się pod nazwą Villa Macnici. Od 1811 roku majątek w Machnicach był własnością rodziny von Obernitz. W 1845r. majątek należał do kapitana barona von Obernitz. Prawdopodobnie chodziło o kapitana Moritza barona von Obernitz wzmiankowanego w źródle z 1857r. Pomiędzy 1866 a 1872 rokiem posiadłość odziedziczył baron Justin von Obernitz. Podobnie jak Moritz von Obernitz służył on w pruskiej armii i w latach siedemdziesiątych XIX wieku był kapitanem. Przed 1886 rokiem otrzymał awans na majora. W 1886 roku dobra Machnice od Justina von Obernitz dzierżawił Pan Richter. Powierzchnia majątku wynosiła 305ha, w tym 226ha pól uprawnych, 21ha łąk, 48ha lasów, 2ha stawów, 8ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1894r. folwark nie był już dzierżawiony. Gospodarstwem zarządzał inspektor Ehrling. Justin von Obernitz zmarł pomiędzy 1894 a 1902 rokiem. Pewien czas trwały sprawy spadkowe pomiędzy jego dziedzicami. Ostatecznie w 1905 roku właścicielem majątku Machnice wraz z folwarkiem Obernitz był porucznik Georg von Obernitz. W jego imieniu opiekę nad gospodarstwem sprawował inspektor Andersch, Dobra liczyły 305ha, w tym 211ha pól uprawnych, 25ha łąk, 46ha lasów, 2ha stawów, 11ha parku i ogrodu, 10ha dróg i podwórzy gospodarczych. Georg von Obernitz zmarł około 1917 roku, biorąc pod uwagę, że w służył w niemieckiej armii bardzo możliwe, iż poległ w jednej z krwawych bitew pierwszej wojny światowej. W 1917 i 1921r. jako właściciele majątku wymieniani byli spadkobiercy Georga von Obernitz. Folwarkiem w tym czasie zarządzał inspektor Böde. W 1926r. posiadłość należała do Georga Heinricha von Obernitz, prawnym opiekunem była jego matka Pani von Obernitz, z domu baronówna von Seherr-Thoss. Georg Heinrich von Obernitz pozostał właścicielem dóbr przynajmniej do 1937 roku. W 1937r. majątek liczył 292ha, w tym 167ha pól uprawnych, 20ha łąk, 13ha pastwisk, 75ha lasów, 2,3ha stawów, 11ha parku i ogrodu, 3,7ha dróg i podwórzy gospodarczych. Gospodarstwem zajmował się inspektor Kurt Kudell. Po drugiej wojnie światowej dobra rodziny von Obernitz przejęło państwo polskie. Pałac wraz z folwarkiem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu Trzebnica. W rezydencji urządzono mieszkania pracowników i biura przedsiębiorstwa. Po upadku PGR-u na początku lat dziewięćdziesiątych majątek znalazł się w gestii rządowych agend: Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i jej następczyni Agencji Nieruchomości Rolnych. Kilka lat temu dawną rezydencję nabył prywatny inwestor. Przeprowadził on generalny remont zabytku. Niestety odrestaurowany pałac można zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości. Na południe od pałacu rozciąga się dziedziniec folwarczny, otoczony zabudowaniami gospodarczymi. Od północy i zachodu do dawnej siedziby rodziny von Obernitz przylegają pozostałości parku.

 

Pałac

Klasycystyczny pałac w Machnikach został wzniesiony w latach 1817-1820 na zlecenie rodziny von Obernitz według projektu Karla Gottfrieda Geisslera. Rezydencja została przebudowana i powiększona w drugiej połowie XIX wieku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty łamanym dachem czterospadowym z lukarnami i powiekami. Fasada (elewacja południowa) jedenastoosiowa, z centralnym pozornym ryzalitem, zaakcentowanym portykiem kolumnowym. Portyk wieńczy trójkątny przyczółek z oculusem. Nowsza dobudówka (wschodnia część pałacu) poprzedzona trzybocznym parterowym ryzalitem podtrzymującym balkon. Elewacja ogrodowa korpusu dziewięcioosiowa, z centralnym trzyosiowym pozornym ryzalitem, dzielonym pilastrami, podtrzymującymi belkowanie i trójkątny tympanon. Elewacje ozdabiają gzymsy (między kondygnacjami i wieńczący) oraz obramowania otworów okiennych. Układ wnętrz trzytraktowy. W części pomieszczeń pałacu na sufitach znajdowały się dekoracje sztukatorskie.

 

Zabytki w Machnicach

Do rejestru zabytków w Machnicach wpisano zespół pałacowy (13.04.1979r., nr rej.: 441/W): pałac, obecnie nr 23, spichlerz, budynek gospodarczy, park (osobny wpis z 13.04.1979r., nr rej.: 440/W). W ewidencji zabytków miejscowości ujęto również cmentarz rodowy.

 

Informacje praktyczne i dojazd

Dojazd komunikacją publiczną do Machnic zapewniają busy linii 601 prywatnego przewoźnika firmy Bus Ekspres kursujące z Wiszni Małej. Do samej Wiszni można dotrzeć m.in. autobusami z Trzebnicy i Wrocławia. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Za miejscowością Wysoki Kościół z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Machnic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 195km. Zespół pałacowy i zabudowania gospodarcze dawnego folwarku znajdują się  w centrum miejscowości. Pałac położony jest na lewo od głównej drogi. Samochód można zaparkować przy wielorodzinnym budynku mieszkalnym, w pobliżu ogrodzenia otaczającego zespół pałacowo-folwarczny.

 

Damian Dąbrowski,

Kwiecień 2013 r.

 

Joomla templates by a4joomla