Powiat świdnicki, gmina Świdnica
(nazwa niemiecka Schwengfeld, Kreis Schweidnitz)
Zabytki w Makowicach
Do rejestru zabytków w Makowicach wpisano:
- kościół filialny p.w. św. Katarzyny, XV w., 1596r., 1712r., nr rej.: A/1918/773/WŁ z 8.11.1980r.
- zespół pałacowy: pałac, pocz. XVII w., 1875r., nr rej.: A/4415/731/WŁ z 30.06.1979r.; park, XVII-XIX w., nr rej.: A/4416/1170/WŁ z 28.03.1986r.; cmentarz rodowy, XIX w., nr rej.: j.w.
Ponadto w ewidencji zabytków znalazły się m.in. oficyna w zespole pałacowym oraz zabudowania pofolwarczne: dom mieszkalno-gospodarczy, budynek magazynowo-gospodarczy i stodoła.
Miejscowość wzmiankowano w 1283 roku jako Swebkinvelt, następnie w 1318 roku pod nazwą Svenkevelt i w 1369 roku - Swenkenfelt. Początkowo majątek należał do książąt świdnickich. W 1318 roku posiadłość od księcia Bernarda świdnickiego (ur.1288/91r/, zm.1326r.) wykupił Peter von Schwengfeld. W rękach jego potomków dobra znajdowały się do lat 70. XIV wieku. W 1372 roku właścicielem wsi był Hermann von Czettritz. W 1457 roku Makowice od linii rodu von Czettritz z Książa nabył Hans von Peterswalde. W posiadaniu rodu von Peterswalde majątek pozostał przez kilka pokoleń. W kościele w Makowicach przetrwały liczne epitafia członków tego rodu. W 1607 roku dobra rycerskie w Makowicach zakupił Wolfram von Rothkirch. Następnie w miejscowości wzmiankowano Balzera von Rothkirch (1621r.) i Hansa Christopha von Rothkirch (1637r.). Od 1693 roku posiadłość należała do rodu von Seherr-Thoss. W dokumentach dotyczących Makowic wymieniono kolejnych przedstawicieli tego rodu: Hansa Karla (1693r.), Karla Ferdinanda (1724r.), Karla Heinricha (1742r.), syna tego ostatniego Karla Ferdinanda Siegmunda (1754r.), drugiego syna Karla Wilhelma Petera. W 1785 roku właścicielką wsi była Pani generałowa von Prittwitz, z domu von Seherr-Thoss, siostra Karla Ferdinanda i Karla Petera. W 1830 roku majątek w Makowicach należał do Pana Stolle. W wiosce wzmiankowano pałac, folwark, browar i młyn wodny. Według różnych źródeł w 1839 lub w 1840 roku włości za 84100 talarów reńskich nabył Martin Websky. Radca Martin Websky pozostał właścicielem majątku przynajmniej do 1861 roku. W opisie Makowic z 1845 roku wymieniono w wiosce pałac, folwark, młyn wodny, browar, hodowlę 1337 owiec merynosów. Przed 1866 rokiem posiadłość odziedziczył porucznik dr Justus Websky. W 1894 roku majątek Justusa von Websky liczył 268ha, w tym 184ha pól uprawnych, 38ha łąk, 25ha lasów, 6ha pastwisk, 7ha stawów, 8ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Porucznik w stanie spoczynku dr Justus von Websky pozostał właścicielem dóbr co najmniej do 1905 roku. Przed 1909 rokiem posiadłość otrzymał w spadku jego syn Egmont Polydor von Websky (ur.1864r., zm.1916r.). W 1912 roku włości miały powierzchnię 272,7ha, w tym 181,6ha pól uprawnych, 38,7ha łąk, 2,6ha pastwisk, 27,2ha lasów, 7,7ha stawów, 7,7ha parku i ogrodu, 7,2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po śmierci męża w 1916 roku majtek otrzymała wdowa Pani Olga von Websky z domu hrabianka von Moltke-Huitfeldt, mieszkająca w Makowicach. Pozostała ona właścicielką dóbr przynajmniej do 1937 roku. W przededniu drugiej wojny światowej posiadłość w Makowicach liczyła 272,2ha, w tym 166,2ha pól uprawnych, 31,7ha łąk, 25ha pastwisk, 27,2ha lasów, 7,7ha parku i ogrodu, 7,7ha stawów, 7,2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Funkcję generalnego pełnomocnika pełnił Egmont von Websky, zapewne syn Egmonta Polydora i Olgi. Bardziej znany jest drugi syn małżeństwa, Wolfgang von Websky (ur.1895r., zm.1992r.), malarz, studiował we Wrocławiu i Berlinie, od stycznia do kwietnia 1945 roku pełnił funkcje komendanta wojennego Świdnicy.
Pałac w Makowicach w latach 70. XIX wieku
Źródło: Duncker Alexander, Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie nebst den Königlichen Familien-, Haus-Fideicommiss- und Schatull-Gütern in naturgetreuen, künstlerisch ausgeführten, farbigen Darstellungen nebst begleitendem Text, t.1-16, Berlin 1857-1883 (wersja internetowa na www.zlb.de dostępna 08.04.2010 r.)
Pałac w pierwszej połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/5969606,foto.html?idEntity=550712 (dostęp: 22.09.2019r.)
Źródło: https://polska-org.pl/5994093,foto.html?idEntity=550712 (dostęp: 22.09.2019r.)
Po 1945 roku majątek w Makowicach przejęło państwo polskie. Na jego bazie utworzono Zakład Rolny Makowice wchodzący w skład Kombinatu PGR w Świdnicy. W pałacu mieściły się biura i świetlica. W 1967 roku budynek nadawał się do generalnego remontu. Prace remontowe prowadzono w latach 1977-1978. Roboty objęły wymianę dachu, naprawy elewacji, częściową wymianę stropów, adaptację pomieszczeń piętra na cele hotelowe (nowe ściany działowe, węzły sanitarne). W kolejnych dekadach rezydencja ponownie została zaniedbana. Od 2008 roku pałac jest własnością osoby prywatnej. Inwestor w latach 2008-2011 przeprowadził generalny remont. Odtąd w zabytku funkcjonuje restauracja oraz pokoje hotelowe umożliwiające organizację przyjęć dla ponad stu osób.
Pierwotna renesansowa rezydencja została ufundowana w Makowicach w XVII wieku. Dwór był częściowo murowany z kamienia, częściowo wzniesiony w konstrukcji ryglowej. Ten budynek wspominają opisy miejscowości z 1830 i 1845 roku. W miejscu renesansowego dworu w latach 1875-1876 dr Justus Websky wzniósł neorenesansowy pałac istniejący do dzisiaj. Jest to budynek murowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym wysokim dachem z lukarnami. Na osi fasady znajduje się kwadratowa wieża, będąca prawdziwą dominantą obiektu. W jej przyziemiu mieści się główne wejście do pałacu. Elewację ogrodową ozdabia ryzalit, flankowany półwieżami i zwieńczony szczytem. Ryzalit poprzedza ganek kolumnowy z tarasem. Park ze stawem rozciąga się na wschód od pałacu. Na północ od rezydencji położony jest kościół. Z kolei na zachód od rezydencji rozciąga się dziedziniec folwarczny otoczony przez zabudowania gospodarcze. Budynki są nadal użytkowane.
Makowice położone są niecałe 10 kilometrów na południe od Świdnicy. Wyjazd z miasta ulicą Bystrzycką, dalej lokalną drogą przez Opoczkę. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w południowej części Makowic i zajmuje znaczną część powierzchni wioski.
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2019r.