Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka Krehlau, Kreis Wohlau)
Zabytki w Krzelowie
Do rejestru zabytków w Krzelowie wpisano kościół parafialny p.w. św. Marcina, z lat 1859-60, nr rej.: 142/A/02 z 4.12.2002r.; cmentarz przy kościele, nr rej. j. w.; park pałacowy, z poł. XIX w., nr rej.: A/2598/483/W z 22.12.1980r. W ewidencji zabytków znajduje się zespół pałacowy, w tym sam pałac (obecnie szkoła, dawniej budynek nr 132, w 2016r. – nr 125), dom mieszkalny (obecnie bank, nr budynku 126) i wpisany do rejestru park pałacowy.
Włości były własnością m.in. rodzin von Gersdorf, von Brown, von Wallenberg, Goehle, Kraker, Kahlert. Po 1945 roku majątek przejęło państwo polskie. Pałac wraz z folwarkiem początkowo znalazł się w gestii Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Następnie rezydencję przekazano resortowi oświaty. W latach 70. zabytek adaptowano na potrzeby szkoły podstawowej. Obecnie w pałacu w dalszym ciągu funkcjonuje szkoła. Budynek można zobaczyć z zewnątrz.
Pałac w Krzelowie na przedwojennych fotografiach.
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/3247695,foto.html?idEntity=509903 (dostęp: 12.03.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/964862,foto.html?idEntity=509903 (dostęp: 12.03.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/721301,foto.html?idEntity=509903 (dostęp: 12.03.2016r.)
Pałac w Krzelowie wzmiankowano w opisie miejscowości z 1830 roku. Najprawdopodobniej rezydencja powstała jednak wcześniej, w połowie osiemnastego stulecia. Budynek powiększono i przekształcono około 1840 i 1880 roku. W latach 70. XX wieku przeprowadzono remont adaptacyjny i dostawiono do zabytku współczesną salę gimnastyczną. Pałac to budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym. W elewacji bocznej zachodniej półkolista dobudówka i kwadratowa wieża, będąca dominantą rezydencji. Fasada (elewacja północna) siedmioosiowa, z centralnym trzyosiowym ryzalitem pozornym, ujętym pilastrami i zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Okna w prostych obramieniach. Układ wnętrz dwutraktowy z centralnym holem, w nim klata schodowa.
Na południowy-zachód od rezydencji rozciągają się pozostałości parku. Od północy z pałacem sąsiaduje dawny folwark, którego zabudowania gospodarcze wzniesiono wokół prostokątnego dziedzińca.
Krzelów położony jest około 17 kilometrów na północny-zachód od Wołowa, przy trasie nr 334 łączącej stolicę powiatu z Chobienią. Zespół pałacowy (nr 125-126a)znajduje się w północnej części Krzelowa, na lewo od głównej drogi (DK36). Samochód można zaparkować w bocznej uliczce, w pobliżu ogrodzenia szkoły funkcjonującej obecnie w dawnej rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2016r.