Powiat trzebnicki, gmina Trzebnica
(nazwa niemiecka: Ober Glauche, Kreis Trebnitz)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1218r.
Rys historyczny i stan obecny:
Wioska początkowo wchodziła w skład dóbr książęcych i do końca XV w. nadawana była jako lenno. Początkowo miejscowość nazywana była Głuchów, z czasem podzielona została na dwie części: Głuchów Górny i Dolny. Jeden z majątków w Głuchowie koło Trzebnicy był siedzibą rodową rodu Panoschowski von Gluchow. Rodzina ta przybyła na Śląsk w pierwszej połowie XVI w. Przed 1569r. zmarł Jan Panoschowski. Jego synowie w 1566r. otrzymali potwierdzenie stanu rycerskiego. W 1569r. jako posiadacza miejscowości wzmiankowano Friedricha von Kottwitz. Następnie Głuchów Górny należał do Wacława von Grunauer (ur.1581r., zm.1636r.), administratora majątków księcia Karola II ziębicko-oleśnickiego na terenie Moraw i około 1630r. burgrabiego Oleśnicy. W 1646r. właścicielem wioski został Wolf Krzysztof junior von Kessel (ur.1612r., zm.1661r.), posiadający także Michałowice i Bukowinę koło Trzebnicy. W rękach jego potomków dobra w Głuchowie Górnym pozostały aż do 1945 roku. Wolf Krzysztof von Kessel po śmierci starszego brata Jana Fryderyka (ur.1609r.), od 1638r. był marszałkiem dworu księcia oleśnickiego. Z małżeństwa z Anną von Gaffron z Trębaczowa koło Sycowa miał trzech synów i trzy córki. Właścicielem Głuchowa został jego trzeci syn Krzysztof Wilhelm von Kessel (ur.1647r., zm.1708r.), od 1667r. mąż Anny Izoldy von Mutschelnitz z Warzęgowa. Następnie miejscowość odziedziczył ich syn Jan Fryderyk von Kessel (ur. 1672r., zm. po 1717r.). Jan Fryderyk von Kessel z małżeństwa z Małgorzatą Elżbietą von Arzat posiadał czterech synów i siedem córek. Kolejne informacje o historii Głuchowa Górnego pochodzą z XIX wieku. W 1845r. majątek w miejscowości należał do Gottloba Adolpha von Kessel, właściciela majoratu Raków (Raake) w księstwie oleśnickim. Następnie posiadłość otrzymała w spadku Pani Hedwig von Kessel, wzmiankowana w 1856 i 1857r. W 1858r. dobra odziedziczył porucznik Albrecht von Kessel. W 1886r. majątek liczył 415ha, w tym 338ha pól uprawnych, 5ha łąk, 49ha lasów, 23ha parku, dróg i podwórzy gospodarczych. Folwarkiem zarządzał inspektor Castelsky. Porucznik Albrecht von Kessel zmarł po 1894r. Jego spadkobiercą był rotmistrz Kurt von Kessel, znany z ksiąg adresowych z lat 1902-1917. W latach 1921-1937 właścicielem posiadłości był porucznik Friedrich von Kessel. Od 1930r. współwłaścicielem był bank z Wrocławia (Schlesische Landschaftlische Bank Breslau). W 1937r. powierzchnia dóbr rycerskich w Głuchowie Górnym wynosiła 493,73ha, w tym 351,69ha pól uprawnych, 5,9ha łąk, 45,25ha pastwisk, 41,83ha lasów, 10,12ha parku i ogrodu, 0,32ha stawów, 32,67ha dróg, podwórzy gospodarczych i nieużytków; 2,75ha gruntów oddanych było w dzierżawę. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek rodziny von Kessel został przejęty przez państwo polskie. W czasach Polski Ludowej folwarkiem i dworem zarządzało Państwowe Gospodarstwo Rolne z Trzebnicy. W dawnej rezydencji rodziny von Kessel jakiś czas funkcjonowała Zasadnicza Szkoła Rachunkowości Rolnej. Po likwidacji szkoły dwór zamieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny i funkcję tę pełnił do końca ubiegłego roku. Od upadku PGR-u dwór jest własnością rządowych agend: Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i jej następczyni Agencji Nieruchomości Rolnych. Budynek uległ znacznemu uszkodzeniu w wyniku pożaru, który miał miejsce 1 listopada 2011r. Spłonęło poddasze, zalane i zniszczone zostały wnętrza. Po pożarze wykwaterowano ostatnich mieszkańców. Obecnie dwór jest zabezpieczony przed wejściem, otoczony taśmą i oklejony tabliczkami „Obiekt przeznaczony do rozbiórki”. Pozostaje mieć nadzieję, że rozbiórka dotyczy tylko uszkodzonego dachu i Agencja Nieruchomości Rolnych przystąpi jednak do odbudowy. Uszkodzenia dworu przynajmniej z zewnątrz nie wydają się być niemożliwe do naprawienia.
Dwór
Pierwsza siedziba rodziny von Kassel - pochodzący z XVI w. dwór konstrukcji szachulcowej - została rozebrana w połowie dziewiętnastego stulecia. Około 1864r. porucznik Albrecht von Kessel w jej miejscu wystawił neoklasycystyczną rezydencję. Dwór ten był przebudowywany na początku XX w., a także w jego drugiej połowie. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie czworoboku, wysoko podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty był dachem czterospadowym z prostokątnym belwederem o kwadratowych oknach. Fasada (elewacja południowo-zachodnia) siedmioosiowa, z centralnym głównym wejściem umieszczonym w przeszklonym drewnianym ganku, poprzedzonym schodami. Od wschodu dostawiona niewielka parterowa dobudówka. W elewacji tylnej czteroosiowa wystawka, zamknięta silnie spłaszczonym trójkątnym przyczółkiem. Elewacje mocno uproszczone, pozbawione większości detali architektonicznych. Zachowany wydatny gzyms wieńczący i proste opaski wokół części otworów okiennych. Wnętrza niedostępne. Piwnice prawdopodobnie nakryte stropami odcinkowymi, w pozostałych lokalach zapewne zastosowano płaskie stropy. W pobliżu dworu zachowane zabudowania folwarczne wzniesione w drugiej połowie XIX w. W ścianę jednego z budynków wmurowano śmigło pochodzące prawdopodobnie z myśliwca Messerschmitt Bf109E, w którym 2 września 1939r. rozbił się syn właścicieli majątku w Głuchowie Górnym. Do rezydencji przylega park krajobrazowy założony na początku dziewiętnastego stulecia. W jego drzewostanie dominują gatunki liściaste. Szczególnie warte uwagi są okazy dębów szypułkowych i platanów klonolistnych. Chociażby tylko z ich powodu park powinien być umieszczony w rejestrze zabytków.
Zabytki w Głuchowie Górnym
Do rejestru zabytków w Głuchowie Górnym wpisano zespół kościoła filialnego p.w. Podwyższenia Krzyża (29.06.1993r., nr rej.: 685/W/1-2): kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki; plebanię, obecnie szkołę; ogrodzenie – mur z bramą. W rejestrze niestety nie znalazła się dawna rezydencja rodziny von Kessel oraz otaczający ją park krajobrazowy. Biorąc pod uwagę zagrożenie dworu rozbiórką, budynek ten w trybie pilnym powinien zostać objęty ochroną konserwatorską.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Głuchowa Górnego zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące z Obornik Śląskich, Trzebnicy i Wrocławia. Ze względu na trudności ze znalezieniem przesiadki odradzam ten rodzaj dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław, następnie autostradą A8 i DK5 w stronę Poznania. Z DK5 należy skręcić w prawo do Trzebnicy. W Trzebnicy ponownie należy skręcić w prawo i opuścić miasto ul. Oleśnicką. Lokalna droga będąca jej kontynuacją prowadzi prosto do Głuchowa Górnego. Za kościołem w Głuchowie Górnym należy skręcić w lewo w boczną drogę prowadzącą do dworu. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 200 km. Na miejscu samochód można zaparkować na obrzeżach parku otaczającego dawną rezydencję.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2012 r.